Ağu içen Ocağı

Ağu içen Ocağı
Diğer bir çok Seyyid de olduğu gibi, Ağuiçen’in de doğum ve ölüm tarihi tam olarak bilinmiyor. Asıl adı Seyyid Temiz’dir. Sarı Saltık, hacı Bektaş veli, Muzafereddin Muhammed aynı dönemde  (1215-1221), Ahmet Yesevi Üniversitesi’nde okudukları bir gerçektir. Hatta bu okulda iken Sarı Saltık ile ikrarlaşıp, birbirine “Mürşit” oldular. (Saltuklular adlı Kitabımda bu konuyu etraflıca anlatıyorum.)

Bu tarihlerde okuduğuna göre, muhtemeldir ki, o da 1100’lerin sonlarında ya da 1200’lerin başlarında doğdu.

Araştırmalarımıza göre Ağuiçen 1221 Moğol işgalinden sonra Anadolu’ya göç edenlerdendir. Ağuiçen’in dedesi Seyyid Lokman Perende, 1221 ve 1222 tarihinde Erdebil’de vefat ettikten sonra, onun torunları, Anadolu’ya göç ettiler. Saltuklu Ulularının anlattıklarına göre, Kara Donlu Can baba da, Seyyid Temiz’in kardeşidir. Seyyid temiz (Ağuiçen), kardeşi Seyyid Can’la birlikte gelip Elazığ’ın Sün Köyü’ne yerleşti. Onların Soyağaçları Ebul Vefa kanalıyla imam Zeynel Abbidin’e ulaşır.

Efsaneye göre yerleştikleri bu bölgenin beyleri, onları sınamak için kendilerine bir fincan ağu sunarlar. Seyyid Temiz, ağuyu içip, bir damlasını harcamadan parmağından gerisin geri fincana akıtır. Küçük kardeşi Seyyid Can da, ağuyu içip topuğundan fincana gerisin geri akıtır. Ondan sonra bu kardeşler ve soylarına “Ağu içenler” ya da “Ağucanlar” denilmiştir.

Ağuiçen kardeşler, Baba İshak isyanı’na katıldılar. Bu kardeşlerden Seyyid Can, 1246 dan sonra (muhtemelen Hacı Bektaş’la birlikte) Sulucakarahöyük’e gitti. Seyyid Temiz’in dört oğlu oldu. Koca Seyyid, Köse Seyyid, Mir Seyyid ve Seyyid Mrnçek.

Koca Seyyid, Elazığ’ın Sün Köyü’nde yatmaktadır. Koca Seyyid’in soyu, Elazığ Sün Köyü, Erzincen Ardost ve Erzincan –İliç-Nordan Köyü’ne yerleştiler.

Seyyid Temiz’in diğer çocukları, Köse Seyyid, Mir Seyyid ve Seyyid Mençek, çemikezek Ulukale Köyü’ne yerleştiler.

Söylencelere göre Köse Seyyid, Ulukale köyünde çobanlık yaparken, Ulukale’liler, yol açmak için büyük bir kaya ile uğraşmaktadırlar. Çoban oradan geçerken, oradakiler çobana takılırlar: “Çoban, senin ulusoydan geldiğini söylerler. Hadi kerametini gösterde bu taşı yuvarla” derler. Çobanda gelir kayanın bir tarafından tutar: “Ya Hızır!” deyip taşı yuvarlar. Ulukale’liler şaşırırlar. Kimileri: “Bu Evliyadır” derken, kimileri de: “bu Şeytandır” diyerek kovalarlar. Ağu içen’li Çoban, Ulukale’nin başındaki “Sekel yaylası”nın başına gelir. Orada uzanıp dinlenir. Yattığı yerde ölür ve oraya gömülür.

İşte efsane yanını bir tarafa bırakırsak, Çemişkezek 13. yüzyılın sonlarında Saltuklular’ın eline geçti. Saltuklular, burada Menkişan Beyliği’ni kurdular (Saltuklular adlı Kitabıma bakınız.). Ulukale, Çemişkezek’in bağ-bahçesi çok olan güzel bir köyüdür.

İşte bu sıralarda Seyyid temiz’in oğulları Köse Seyyid, Mir Seyyid ve Seyyid Mençek Dersim’e göçüp, Ulukale Köyü’ne yerleştiler. Köse Seyyid, köyün kuzeyinde bulunan karpan dağı’ndaki Sekel Yaylası veya ona bitişik olan kuzeyindeki Kozuk Yaylası’nda yaylada iken, vefat etti. Mezarı Kozuk Yaylası’nın başındadır. Daha sonra kardeşi Mir Seyyid’de oraya gömüldü. (Muhtemelen o da yaylada ölmüştür). Orası “Ağu İçen Yatırı” olarak bilinir. Yakın tarihe dek oralara yaylaya çıkanlar tarafından ziyaret edilip, üzerinde kurbanlar kesilirdi.

Daha sonra Seyyid Mençek Hozat’ın Karabakır (Bargıni) Köyü’ne yerleşti. Bu bölgedeki Ağu İçenliler, büyük dedeleri Seyyid Ebul Vefa’dan başlayarak Kürtleştiler. Çünkü, Ebul Vefa’nın çocukluğu Kusan’da Küertlerin arasında geçmişti. Gençlik yılları da Şembek’li hocası Muhammed Şembeki’nin yanında geçmişti.

Şembek’de bir Kürt kentiydi. Böylece doğan çocukların ana dili Kürtçe olmuştu. Ancak ibadetlerini, cem ve semah törenlerini hala Türkçe olarak sürdürmektedirler.

Ağu İçen’in oğlu Seyyid Mençek’in karabakır (Bargıni) Köyü’ndeki türbesi hala yöre halkı tarafından önemli bir ziyaretgah olarak görülüp, ziyaret edilmekte ve üzerinde kurbanlar kesilip mumlar yakılmaktadır.

Alevi kesim ve Saltuk ulularının nesilden nesile aktardıkları kadarıyla Ağuiçenler, Seyyid Lokman aracılığı ile Seyyid Ebul Vefa’ya; Seyyid Ebul Vefa aracılığı ile de imam Zeynel Abbidin’e ulaşırlar.

Araştırmacı Yazar Nejat Birdoğan tarafından yayınlanan Ağuiçenler’in Soyağacı’nda bir hayli eksikler var.
1-Hz.Ali                             
2-İmam Hüseyin               
3-İmam Zeynel Abbidin  
4-Seyyid Zeyd                  
5-Seyyid Hüseyin
6-Seyyid Ali
7-Seyyid Muhammed zahid
8-Seyyid Muhammed
9-Seyyid Ebul Vefa
10-Seyyid Ganim
11-Osman
12-Seyyid Zeki
13-Seyyid Salih
14-Seyyid Osman
15-Seyyid Şerafettin
16-Seyyid Riyani
17-Seyyid izzettin
18-Seyyid Lokman Ebul Feyz
19-Seyyid Mahmut
20-Seyyid İbrahim
21-Seyyid Muhammed
22-Seyyid Temiz

Bu yazı (Soyağacı) şubat 1566 yılında onaylanmıştır.

Daha sonra Küfe’de 1759 da yeniden temize çekilip onaylanmıştır. 1759 yılına dek en az 35. kuşağa varmalıydı. Seyyid temi’den sonrası yok.

Bu soyağacında iki “Osman” ismi geçmektedir. Bizce bu doğru değil. Çünkü Seyyidlerde bu isimlerhemen hemen hiç bulunmamaktadır. Yavuz Selim, Kanunu Sultan sonrası dönemşer de baskılar sonucu mezhep ve isim değiştirenler çok olmuşlar. Bu soy ağacı, 1566 veya 1759 yıllarında yenilenip onaylanırken çok muftemeldir ki, bu isimler araya sıkıştırılmıştır.

Mineyik’li Seyyidler soyağacı’nda Ebul Vefa, 14. sırada iken, bu soyağacında 9. sırada bulunuyor ki, bu doğru değil. Seyyid Ebul Vefa, büyük olasalıkla 925 yılında doğdu ve 1017 yılında öldü.bu durumda Ebul Vefa’ya dek beş isim eksiktir.

Yine Seyyid Temiz (Ağuiçen), Yesevi Okulu’nda Sarı Saltık ve Hacı Bektaş Veli ile birlikte okuduğuna göre, onlarla aynı kuşaktır. Yani sarı Saltık Hz.Ali’den başlıyarak 22. kuşağı oluşturuyor. Keza Hacı Bektaş Veli de soy zincirinde 23. kuşağı oluşturuyor. O nedenle Seyyid Temiz de soy zincirinde 22. veya 23. sırada olmalıdır. Ancak, Ebul Vefa’dan ilerisine beş isim ilave edildiğinde, Seyyid Temiz, 27. kuşak oluyor.

Mineyik Seyyidleri Soyağacı’nda Seyyid Lokman Ebul Feyz, Ebul Vefa’nın oğlu Seyyid Salih’ten geliyor ve Seyyid Şerafettin ‘in oğlu oluyor ve Ebul Vefa’dan sonra 5. sırada yer alıyorken; Ağuiçenler’in listesinde Seyyid Ganim’in soyundan gelip, Seyyid İzzettin’in oğlu oluyor ve 8. sırada yer alıyor.

Bize göre Ağuiçenler’in Soyağacı’nın doğrusu şöyledir:
1-Hz.Ali                             
2-İmam Hüseyin               
3-İmam Zeynel Abbidin  
4-Seyyid Zeyd                  
5-Seyyid Hüseyin
6-Seyyid Yahya
7-Seyyid Hasan el Faki
8-Seyyid Muhammed Zahid
9-Seyyid Hüseyin
10-Seyyid Muhammed
11-Seyyid Ali
12-Seyyid Zeyd
13-Seyyid Muhammed
14-Seyyid Ebul Vefa
15-Seyyid Zeki
16-Seyyid Salih
17-Seyyid Umman
18-Seyyid Şerafettin
19-Seyyid Riyani
20-Seyyid İzzettin
21-Seyyid Lokman

           ↓
22-Seyyid Muhammed

           ↓
22-Seyyid Mahmut
23-Seyyid İbrahim

           ↓
23- Seyyid Temiz

           ↓
23-Karadonlu Can Baba

           ↓
24-Koca Seyyid→Köse Seyyid→Mir Seyyid→Seyyid Mençek
Not: Karadonlu Can Baba’nın Seyyid Temiz’in kardeşi olduğu bizim savımızdır.
=Seyyid Hakkı=
Kaynak: Veli Saltık-Alevi ocakları